Vandaag staat Sint-Amandsberg vooral bekend als een dichtbevolkte, sterk verstedelijkte Gentse deelgemeente waar een smeltkroes van culturen samenleeft. Dit karakteristieke straatbeeld is echter allesbehalve tijdloos. Heel wat moderne straatnamen (de Herlegemstraat, de Sint-Baafskouterstraat, de Spitaalpoortstraat, noem maar op) herinneren ons aan het Sint-Amandsberg van duizend jaar geleden, een regio met een uitgesproken landelijk karakter.
Door de geschiedenis van de hedendaagse plaatsnamen te achterhalen, wilden wij die rurale samenleving van toen - letterlijk en figuurlijk - in kaart brengen! Het concrete doel van dit atelier was om de oudste geschiedenis van Sint-Amandsberg aan het brede publiek te presenteren door het op een digitale kaart te verankeren.
Resultaten
Zoals de meeste rurale gemeenschappen heeft ook het Sint-Amandsberg uit de middeleeuwen amper verhalende bronnen nagelaten. Om de leefwereld van haar bewoners te reconstrueren, dienden we dus beroep te doen op een wijder arsenaal aan historische methoden. We dompelden ons onder in de historische geografie, archeologie en toponymie en verrichten veldwerk per fiets. Ook doken we in archieven op zoek naar oude kaarten. Zo kregen we gaandeweg zicht op het historische verband tussen de hedendaagse plaatsnamen.
We ontdekten dat de boeren van weleer in kleine gehuchten leefden die werden omringd door een kluwen van akkers, bezaaid met molens en grachten. De meest vruchtbare gronden werden gemeenschappelijk bewerkt en stonden bekend als kouters. Juridisch gezien waren de boeren en hun gronden onderhevig aan de abt van de nabijgelegen Sint-Baafsabdij, die als hoofd van de uitgestrekte Sint-Baafsheerlijkheid ook een wereldlijke rol vervulde. Toch was de boerensamenleving allesbehalve afgesloten van de stedelijke drukte. Dwars door het gebied liepen twee grote verbindingswegen (respectievelijk de huidige Antwerpse- en Dendermondsesteenweg) die reizigers van alle slag naar de stad Gent voerden. De enige fysieke grens tussen de stad en het oostelijke ommeland was een (hoofdzakelijk) droge gracht, gekend onder de naam (Oude) Veste. Waar de invalswegen de Veste kruisten werden twee poorten opgericht, de Hospitaalpoort en de Dendermondse poort, maar van een echte omwalling was er nooit sprake.Eenmaal we de sociaal-ruimtelijke structuur van het middeleeuwse Sint-Amandsberg hadden blootgelegd, konden we beginnen met het visueel toegankelijk maken van de verzamelde informatie door middel van een digitale kaart.
Om dit technisch te verwezenlijken, deden we beroep op de software van het project Gent Gemapt (https://gentgemapt.be/). De volgende grote uitdaging was om te bepalen hoe we de verdwenen plaatsen aan bestaande locaties (aangeduid met coördinaten) zouden koppelen. Soms bakenden we de plaatsen af door lijnen te labelen die samenvallen met moderne straten, dan weer kozen we voor punten, en af en toe tekenden we een polygoon die een groter gebied bestrijkt. Uiteindelijk slaagden we er zo in om het verhaal te vertellen van achttien plaatsen die elk een ander aspect van het middeleeuwse Sint-Amandsberg belichten.
Team
Team: Annamaria Van Ingelgem, Jan Dumolyn, Johan Belaen, Fien Danniau, Hans Blomme, Ewoud Deschepper, Tom Dewaele, Frank Gelaude, Magda Devos, Georges Declercq, Emma Backers, Wout Iterbeke, Fredric Schuer, Milan Vandekerkhove, Annelyn Heida, Anke Van Langenhove, Emely Verachtert, Stan Vertommen, Brent Lievens, Jenna Van den Bremt, Lien Vandenbroucke, Luka De Block, Aaron Mrvik, Thomas Metdepenninghen.
Contact: annamaria.vaningelgem@ugent.be (student), johan.belaen@ugent.be (medewerker)
